Польские диалекты
Polskie dialekty
Польские диалекты развились в таких регионах, как Мазовия, Малопольша, Великопольша, Силезия. Кроме того, смешанные польские диалекты существуют на востоке страны, а на западе и севере развиваются новые смешанные польские диалекты.
Таким образом, существует четыре основных диалекта плюс смешанные и новые диалекты, а также отдельно кашубский язык. Все эти региональные языки также делятся на отдельные польские диалекты.
В Польше два официальных языка: польский и кашубский. Кроме того, у них есть мазовецкий, малопольский, великопольский, силезский, смешанные диалекты на востоке страны и новые смешанные диалекты на западе и севере.
1. Кашубский язык
Кашубский язык получил правовой статус благодаря Закону «О национальных и этнических меньшинствах и региональном языке». Он традиционно используется на территории Кашубии, жители которой составляют численно меньшую группу, чем остальное население Польши.
Кашубский диалект не включает ни один из диалектов официального польского языка. Это совершенно отдельное образование, имеющее даже собственный алфавит, основанный на латинской графике, так называемый кашубский алфавит.
Кашубские названия можно увидеть, например, на информационных досках, в туристической информации, рекламных брошюрах.
2. Великопольский диалект
Великопольский диалект (познаньский диалект, пограничный польско-лужицкий диалект, куявский диалект, калишский диалект).
Словарь познаньского диалекта
- akuratny — упорядоченный, аккуратный, осторожный
- bamber — крестьянин, особенно богатый, простой человек
- bana — поезд
- bimba — трамвай
- brachol — брат
- bryle — очки
- bąbas — ребёнок
- chapać — много работать
- drygać — бояться
- drynda — такси
- dudki — деньги
- golarz — парикмахер
- kociamber — кошка
3. Мазовецкий диалект
Мазовецкий диалект: произношение групп звуков ke, ge как kie, gie, а kę, gę как ke, ge (например: nogie, rękie, kedy, kerować), отсутствие смягчения голоса l (так: lytr, lysa, lymuzyna);
4. Щлонский диалект
Щлонский язык (Катовице, Ченстохова, Сосновец) в значительной степени является старопольским языком.
- kartofle — картофель
- żymła- булочка
- bajtel, sznek — мальчик
- cknić się — скучать
5. Малопольский диалект
- chlebus — хлебушек
- kawusia — кофеек
- masełko — масличко
- bułeczka — булочка
- deszczek — дождик
Усилительная частица -że используется в повелительном наклонении
Wyjść na pole-wyjść na dwór / Выходить в поле — выходить на улицу
Словарь высокогорного диалекта
- baciarka — играть
- boskać — целовать
- bedom — я буду
- bez — по
- chudobny — бедный
- chłop — муж
- dudki — деньги
- duje — дуть
- gacie — брюки, штаны
- gibki — быстрый
- kiek — когда
- na podołku — на коленях
Dialekty w Polsce rozwinęły się w takich regionach jak Mazowsze, Małopolska, Wielkopolska, Śląsk. Oprócz nich, polskie dialekty mieszane istnieją też na wschodzie kraju, a na zachodzie i północy rozwijają się nowe dialekty polskie mieszane.
Wyróżnia się zatem cztery główne dialekty plus mieszane i nowe, oraz osobno język kaszubski, z czego wszystkie te regionalne języki dzielą się też na poszczególne gwary polskie.
W Polsce obowiązują dwa języki urzędowe: polski i kaszubski. Ponadto mają dialekty: mazowiecki, małopolski, wielkopolski, śląski, mieszane na wschodzie kraju i nowe dialekty mieszane na zachodzie i północy.
1. Język kaszubski
Język kaszubski otrzymał status prawny dzięki Ustawie o mniejszościach narodowych i etnicznych oraz języku regionalnym. Używany jest tradycyjnie na terytorium Kaszub, których mieszkańcy stanowią grupę liczebnie mniejszą od reszty ludności Polski.
Dialekt kaszubski nie obejmuje żadnego z dialektów oficjalnego języka polskiego. Jest zupełnie oddzielnym bytem, posiadającym nawet własny, oparty na piśmie łacińskim alfabet, tzw. alfabet kaszubski.
Nazwy kaszubskie zobaczyć można np. na tablicach informacyjnych, w informacjach turystycznych, broszurach reklamowych.
2. Dialekt Wielkopolski
Dialekt Wielkopolski (gwara poznańska, gwara z pogranicza polsko-łużyczkiego, kujawska, kaliska)
Słownik gwary poznańskiej
- akuratny – porządny, dokładny, staranny
- bamber – chłop, zwłaszcza bogaty, prostak
- bana – pociąg
- bimba – tramwaj
- brachol – brat
- bryle – okulary
- bąbas – dziecko
- chapać – ciężko pracować
- drygać – bać się
- drynda — taksówka
- dudki – pieniądze
- golarz — fryzjer
- kociamber — kot
3. Dialekt mazowiecki
Dialekt mazowiecki
wymowa grup głosek ke, ge jak kie, gie, a kę, gę jak ke, ge (np.: nogie, rękie, kedy, kerować)
brak zmiękczenia głoski l (a więc: lytr, lysa, lymuzyna)
4. Dialekt śląski
Dialekt śląski ( Katowice, Częstochowa, Sosnowiec)
Śląski to w dużej mierze język staropolski.
- kartofle- ziemniaki
- żymła- bułka
- bajtel, sznek- chłopiec
- laczki-kapcie
- cknić się – tęsknić
5. Dialekt małopolski
chlebus
kawusia
bułeczka
masełko
deszczek
Partykuła wzmacniająca -że używa się w trybie rozkazującym
Wyjść na pole-wyjść na dwór
Słownik gwary góralskiej
- baciarka – zabawa
- boskać – całować
- bedom – będę
- bez – przez
- chudobny – ubogi
- chłop – mąż
- dudki – pieniądze
- duje – wieje
- gacie – kalesony, spodnie
- gibki – szybki
- kiek – kiedy
- na podołku – na kolanach